Fulbright và Hành trình Kêu gọi Đầu tư Từ Shark Tank: Cách vượt qua vòng phỏng vấn học bổng chính phủ

Shark Tank là một chương trình truyền hình thực tế nổi tiếng tại Mỹ nơi kết nối các nhà đầu tư mạo hiểm (shark) và các startup. Shark Tank được Việt Nam mua bản quyền và phát sóng chính thức năm 2017, được thu hút khá nhiều sự quan tâm của người Việt. Tại các buổi kêu gọi đầu tư, các doanh nhân khởi nghiệp sẽ thuyết trình ý tưởng kinh doanh và thuyết phục các shark đầu tư vào dự án của mình.

Với mình, hành trình đi tìm học bổng chính xác là một quá trình đi tìm và thuyết phục nhà đầu tư cho dự án của mình.

1. Viết hồ sơ- CHÂN THỰC VÀ CÔ ĐỌNG

Hồ sơ nộp cho Fulbright bao gồm hai bài luận chính là bài luận cá nhân (Personal statement) và kế hoạch học tập (Study plan). Đây chính là vòng quyết định việc bạn có cơ hội gặp mặt được nhà đầu tư để “pitch” hay không.

Mình sẽ không đi chi tiết qua phần này. Bạn có thể xem thêm cách viết Personal Statement tại đây. Để Personal statement và Study plan giúp mình có được cái vé gửi xe vào cổng, thì cần lưu ý hai thứ: Nội dung CH N THẬT và Văn phong CÔ ĐỌNG. Mục tiêu của phần hồ sơ là để thuyết phục hội đồng mình là người xứng đáng để họ dành thêm thời gian cho mình.

2. Tham gia buổi kêu gọi đầu tư-CHÂN THỰC VÀ THUYẾT PHỤC

Vòng này hầu như chỉ xoay quanh hai bước, một bước để giới thiệu, và một bước nữa để trả lời các câu hỏi từ shark. Gọi là shark vậy thôi chứ, lúc mình vào phòng Zoom (chắc là lần đầu tiên trong lịch sử học bổng Fulbright phỏng vấn các ứng viên qua Zoom vì dịch COVID), mình nói chuyện thì thấy các cô như là “dolphin” vậy đó, rất là đáng yêu và cởi mở, hào sảng như chất của người Mỹ ak.

Giới thiệu thông tin

"Bạn hãy giới thiệu một chút về bản thân mình!"

Mình giới thiệu ngắn về bản thân, về cái nghiệp giáo dục nó quật mình như thế nào: Mình lớn lên và theo học phổ thông ở miền núi. Bản thân mình là một đứa rất thích học, nhưng ghét đến trường lắm, vì ở trường toàn phải học thuộc lòng không à. Mình cũng từng có dự định không đi học đại học, vì nỗi ám ảnh trường học cứ đu bám. Vậy mà trớ trêu là sau này mình lại theo nghề giáo viên, đi các nước để tìm hiểu mô hình giáo dục hay ho và bây giờ làm dự án giáo dục cho nông thôn. Hiện tại mình đang thực hiện dự án có tên Beyond Borders với mong muốn giúp các em học sinh Việt Nam, đặc biệt là các bạn miền núi và đồng bằng sông Cửu Long, có thể phát triển năng lực tự học hiệu quả thông qua nền tảng công nghệ.

---

Câu này là một trong những câu mình phải luyện đi luyện lại nhiều, thêm bớt, cắt bỏ te tua. Làm sao để vừa CÔ ĐỌNG nhưng vừa GỢI MỞ. Cũng nhờ Fulbrighter @Thuy Thuong (giảng viên đại học của mình) mock giúp, để góp ý phần này, chứ mình hay bị nói hoạch toẹt ra, đến phần người ban giám khảo hỏi thì người ta lại không biết hỏi gì, cũng khổ thân :p

Trả lời các câu hỏi của shark

Trong buổi pitch với các shark thì mình được hỏi thêm về:

-Dự án hiện tại:

"Dự án của bạn đang giải quyết vấn đề gì, bằng các chiến lược nào, funding như thế nào, team có bao nhiêu người, hoạt động như thế nào, impact ra sao?"

Phần này thì shark hỏi tới đâu mình nói tới đó, vì mình là founder, mình có làm thực, nên mình cứ nói thôi. Các bạn cứ tự tin trả lời những câu hỏi này, vì nó là ước mơ, kế hoạch, khó khăn của các bạn, các bạn cứ trải lòng ra.

-Trải nghiệm làm việc trong quá khứ:

"Bạn có học được gì sau khi làm việc ở Teach for Vietnam không?"

Các dạng câu hỏi như thế này, theo mình là cơ hội để mình bày tỏ tố chất lãnh đạo mà Fulbright tìm kiếm. Ở câu này mình không trả lời theo cấu trúc STARL (Situation-Task-Action-Result-Lesson) như các gợi ý trả lời phỏng vấn thông thường, mà mình nhấn mạnh về “leadership development” bằng cách so sánh dự án cộng đồng cùng với team ở Teach for Vietnam đến khi tự mình khởi động chương trình Beyond Borders về khối lượng công việc, độ dài dự án và độ đa dạng của các bên liên quan (stake-holders) mình cần làm việc.

-Câu hỏi về việc đi học:

"Tại sao bạn lại đi học ở Mỹ, tại sao không đến các nước trong khu vực để học?"

Thú thật là câu hỏi này khiến mình phải đọc nhiều về công nghệ, giáo dục và tình hình doanh nghiệp xã hội Mỹ và Việt Nam trong lịch sử và trong thời điểm hiện tại, cả báo thường nhật với báo khoa học. Với mình thì câu này, mất đến gần nửa tháng, và sau hai lần mock interview, mình mới tự thuyết phục được bản thân là chỉ có nước Mỹ mới có cái mình muốn.

Câu trả lời của mình như sau: Mục tiêu nghề nghiệp của mình là trở thành một K-12 Edtech Entreprenuer, nên Mỹ là nơi đương nhiên em cần tới vì nơi đây là cái nôi của Trào lưu Tân Giáo dục (Progressive Education), là đất nước dẫn đầu về công nghệ và là cái hub siêu to khổng lồ của các start-up.

Lúc mình nói mình muốn đến thăm trường Chicago University: Laboratory Schools do John Dewey-cha đẻ của giáo dục thực nghiệm (hands-on learning) sáng lập, thì mình thấy các cô gật gù, mắt sáng lên. Trường này cũng là trường mà Cựu tổng thống Barack Obama gửi các con gái của mình học ở đây, nên mình khá tò mò. Mình cũng bày tỏ mong muốn được Trường và Fulbright kết nối để mình thực tập tại các công ty công nghệ giáo dục về online-learning như K12 hoặc Connection Academy. Và mình cũng có tham vọng gọi vốn tại các vườn ươm start-up.

Nhờ làm research, mình có gọi tên được School 4.0- vườn ươm này đặc biệt ưu ái cho các start-up giải quyết sự bất bình đẳng trong giáo dục.

Có một trở ngại về tâm lí mà Fulbrighter@Trang Hoang (sếp cũ của mình) đã giúp mì gỡ bỏ được để trả lời thật tốt cho câu này là “Mỹ có network rất mạnh, cơ hội rất nhiều. Mọi cái em muốn gần như đều có thể làm được.” Cho nên Dung thấy rất yên tâm: sẽ đi Mỹ được, sẽ thăm được trường của John Dewey sáng lập, sẽ thực tập được tại công ty công nghệ hàn đầu, và sẽ gọi được vốn đầu tư cho dự án cá con của mình.

"Tại sao lại là giáo dục? Tại sao lại là công nghệ?"

Tại vì hai thứ này thay đổi hoàn toàn cuộc sống của mình. Những câu chuyện về công nghệ và giáo dục gắn với cái thời mình được “hưởng xái” cái máy vi tính cũ to cồng kềnh của anh họ. Từ lúc mới biết đến cái bàn phím, lúc mình học gõ chỉ với bốn cái ngón tay, rồi những bài học tiếng Anh đầu tiên của mình là những bài hát của ABBA và Backstreet Boy, mình hát vang nhà, đến bây giờ thì, vẫn là công nghệ, và tiếng Anh, giúp mình học tập suốt đời thông qua các khóa học online của Coursera, EdX, hay các nội dung số trên Youtube. Cũng là công nghệ và giáo dục đem đến cho mình chạm gần đến cơ hội học ở Mỹ thông qua buổi phỏng vấn Fulbright thế này.

Giáo dục và công nghệ đã thay đổi cuộc đời mình rất nhiều, và nó sẽ tiếp tục thay đổi cuộc sống của những bạn nhỏ khác. Công nghệ trong giáo dục là sự thay đổi tất yếu. Rồi mình chia sẻ thêm những khó khăn mà các giáo viên gặp phải trong tình hình COVID, về việc mình bị “kicked off the classroom 3 times in 30 minutes last night”, và việc giáo viên của dự án gặp khó khăn như thế nào trong việc tạo ra tương tác online.

Mình thấy được sự thích thú thông qua nụ cười của các shark khi mình vừa kể về câu chuyện tập đánh máy vừa giơ bốn cái ngón tay chọt chọt làm minh họa. Mình cũng thấy được sự xuýt xoa của các shark khi nghe mình kể về sự vụ “giáo viên bị Zoom đá văng ra khỏi lớp”.

-Đóng góp cho Fulbright:

"Bạn hiểu biết gì về Fulbright và bạn có thể đóng góp được gì?"

Câu này là câu trả lời mình không ưng ý nhất. Đại ý, mình chỉ nói về việc kiến thức và trải nghiệm của mình về giáo dục nông thôn tại Việt Nam, Thái Lan, và Cambodia-những nước mình đã có cơ hội trải nghiệm giảng dạy thì nó như thế nào, và nó có thể đóng góp cho các cuộc thảo luận và định hướng nghiên cứu ra sao.

Mình cũng có soạn ra những dự định của mình về mảng thúc đẩy văn hóa và những gì mình có thể làm cho cộng đồng các bạn apply Fulbright nhưng mà mọi người cũng hơi sốt ruột vì muộn giờ quá, nên mình cũng không chia sẻ được gì thêm.

-----

Bây giờ bạn hãy tạm nhưng đọc một chút, hít thở sâu ba hơi và làm thử bài test mình thiết kế cho bạn ở phí dưới.

TEST sau khi đọc bài:

1. Một trong những ngôi trường mình muốn đến thăm tại Mỹ là Chicago University:

Laboratory Schools. Ngôi trường này có gì đặc biệt?

2. Bạn có nhớ đến những khó khăn mình gặp phải trong việc giảng dạy tiếng Anh không?

3. Bạn có nhớ đến mình muốn mang đến gì cho học sinh Việt Nam không?

Nếu bạn trả lời được 3 câu hỏi này, thì bạn đã trải nghiệm một phần vai trò của giám khảo

Fulbright hôm đó. Vậy điều gì khiến bạn nhớ đến câu chuyện của mình?

Trong buổi kêu gọi đầu tư Fulbright, mình tin là mình đã kết nối được với trái tim của người nghe bằng sự chân thực của câu chuyện và thuyết phục khối óc của người nghe bằng logic trong mạch chuyện.

Vậy mình đã tạo nên tính chân thực và tính thuyết phục như thế nào?

TIPS cho buổi “pitch” sắp tới của bạn:

-Đề cập đến CÂU CHUYỆN CÁ NHÂN trong buổi đàm phán. Ví dụ: việc ghét trường học nhưng sau đó lại đâm đầu vô trường học làm giáo viên, việc học gõ chỉ với bốn cái ngón tay, những bài hát của ABBA và Backstreet Boy, sự vụ “giáo viên bị Zoom đá văng ra khỏi lớp”.

-Đề cập đến TÊN/CON SỐ CỤ THỂ trong buổi đàm phán của mình. Ví dụ: Trào lưu Tân Giáo dục (Progressive Education), giáo dục thực nghiệm (hands-on learning), John Dewey, K-12, Connection Academy, School 4.0

3. Đầu tư hay không đầu tư

Trong Shark Tank phiên bản truyền hình thì các shark sẽ quyết định đầu tư hay không đầu tư.

Còn với Fulbright thì quyết định có thể mất một vài ngày. Mình cảm thấy có đôi chút khó chịu với bản thân, và có phần hụt hẫng sau khi hoàn thành phần “gọi vốn” vì mình nghĩ có những câu trả lời mình đã chuẩn bị kĩ, và đã có thể sẽ trả lời tốt hơn.

“Luôn có thứ gì đó để nối tiếc.” là câu của một người chị bạn nói với mình, đã gỡ ra những cảm xúc của mình trong ngày hôm đó. Mình cũng đã tự trả lời câu hỏi, nếu trượt Fulbright thì mình sẽ làm gì. Với kế hoạch này, mình đã chuẩn bị sẵn sàng cho kết quả Fulbright và đón nhận nó một cái hài lòng nhất, vui vẻ nhất.

Sự chuẩn bị tinh thần để nhận kết quả cũng khá là quan trọng, nên mình nghĩ các bạn có thể cân nhắc thử những liệu pháp tinh thần, nếu bạn là đứa cầu toàn như mình.

---

Bài đã dài, mình muốn nhắn nhủ với bạn hãy mang theo tinh thần khởi nghiệp theo suốt hành trình đi tìm học bổng. Hãy cho các shark biết tại sao các shark nên đầu tư vào bạn?

Nếu có thất bại gọi vốn đợt một, thì sẽ luyện tập, để tiếp tục gọi vốn. Hoặc nếu nhà đầu tư

này, vì một lí do nào đó mà chưa quyết định vào bạn, thì bạn hãy cứ tiếp tục đi tìm nhà đầu tư phù hợp.

Nếu đã được đầu tư rồi, thì cũng sẽ mang theo tinh thần khởi nghiệp, nỗ lực làm được điều gì đó mang lợi về cho nhà đầu tư đã dám mạo hiểm với bạn. Đậu học bổng là một phần tự hào, nhưng cũng là một phần trách nhiệm. Con đường của Fulbright, hay bất kì học bổng toàn phần nào khác, chỉ mới chặng bắt đầu thôi.

Bạn có thể tham khảo chương trình Mentoring 1-1 nếu cần DEDU hỗ trợ trả lời cho câu hỏi "Tại sao shark cần đầu tư vào bạn?" trong buổi interview quan trọng sắp tới nhé!

Chúc các bạn gọi vốn thành công trong thương vụ bạc tỉ đầu tiên!