Bạn có thể ứng dụng tư duy phản biện trong luận du học như thế nào?

Nếu phải chọn ra một kỹ năng cần thiết để viết luận du học hiệu quả thì mình nghĩ một trong số đó là: Tư duy phản biện.

Vì sao?

Bởi không phải ai cũng có những câu chuyện “kịch tính”, kiểu “Chinh phục đỉnh Fansipan đã dạy tôi điều gì?” hay “Quyết định thôi học Đại học chính quy, những điều tôi trăn trở …” để chinh phục hội đồng, mà là thuyết phục người đọc bằng sự hiểu bản thân sâu sắc của người viết – và thể hiện điều đó thật chân thành, có chiều sâu.

Khi đồng hành cùng mentee viết luận, mình không đi thẳng vào bài của các bạn để gợi ý chỉnh sửa. Thay vào đó, mình sẽ hỏi:

- Tại sao em chọn kể câu chuyện này?

- Sau trải nghiệm đó, điều gì trong em đã thay đổi?

- Nếu không có trải nghiệm đó, em có còn chọn con đường này không?

- Lúc ấy em tin điều gì, và sau đó em còn tin vào nó nữa không?

Mình muốn chắc chắn rằng, đây là câu chuyện bạn thực sự muốn kể, vì khi bạn kể nó với niềm tin, với cảm xúc, thì từ ngữ bạn viết sẽ chạm được đến trái tim người đọc. Cái khó của một mentor là làm sao khi ngồi xuống cùng mentee, mình vừa cho các bạn cảm thấy sự gần gũi, đồng cảm, dễ chia sẻ, nhưng cũng đặt những câu hỏi phản biện sắc bén để sau mỗi câu trả lời, các bạn thấy con đường của mình sáng tỏ hơn.

Một mentee định kể về việc bạn ấy từng tham gia tổ chức một trại hè cho trẻ em vùng cao. Chuyện rất hay, nhưng nếu chỉ kể “học được cách làm việc nhóm, sự chịu khó & nỗ lực”, thì gần như không thể nổi bật giữa hàng trăm bài luận tương tự.

Thế là mình hỏi bạn ấy:

- "Vì sao em chọn tổ chức trại hè đó – mà không phải một hoạt động tình nguyện khác?"

- "Có khoảnh khắc nào khiến em suy nghĩ lại về cách để ‘giúp đỡ người khác’ không?"

- "Bây giờ em còn tin rằng 'mình cứ giúp là người khác sẽ tốt lên' không?"

Qua những câu hỏi đó, bạn ấy phát hiện: điều chạm đến bạn không phải là “giúp đỡ”, mà là cảm giác bất lực khi thấy trẻ em vùng cao không thể tiếp cận được giáo dục bền vững. Và từ đó, bạn chọn ngành phát triển cộng đồng và chính sách giáo dục.

Hành trình viết luận, thực sự là một hành trình tự vấn để khám phá và thay đổi niềm tin chứ không đơn thuần là kể chuyện cho hay!

Một cách khác mình thường áp dụng khi hướng dẫn viết luận, đó là đề nghị mentee thử đóng vai giám khảo đọc hồ sơ của chính mình. Khi bạn đóng vai người đọc (giám khảo, hội đồng tuyển sinh), bạn:

- Tự hỏi: Điều này có logic không? Có thuyết phục không? Có liên quan đến câu hỏi của đề bài không?

- Đánh giá: Phần nào còn mơ hồ, phần nào nên phát triển thêm? Câu chuyện này gợi cảm xúc hay chỉ đơn thuần kể lại?

- Hiểu ngầm (read between the lines): Giám khảo đang tìm kiếm điều gì? Mình có đang trả lời đúng điều đó không?

Vậy đó, 𝐭𝐮̛ 𝐝𝐮𝐲 𝐩𝐡𝐚̉𝐧 𝐛𝐢𝐞̣̂𝐧 𝐤𝐡𝐨̂𝐧𝐠 𝐜𝐡𝐢̉ 𝐥𝐚̀ 𝐜𝐡𝐚̂́𝐭 𝐯𝐚̂́𝐧 𝐧𝐠𝐮̛𝐨̛̀𝐢 𝐤𝐡𝐚́𝐜, 𝐦𝐚̀ 𝐜𝐨̀𝐧 𝐥𝐚̀ 𝐤𝐡𝐚̉ 𝐧𝐚̆𝐧𝐠 𝐜𝐡𝐚̂́𝐭 𝐯𝐚̂́𝐧 𝐜𝐡𝐢́𝐧𝐡 𝐦𝐢̀𝐧𝐡, 𝐥𝐚̣̂𝐭 𝐧𝐠𝐮̛𝐨̛̣𝐜 𝐥𝐚̣𝐢 𝐯𝐚̂́𝐧 đ𝐞̂̀ đ𝐞̂̉ 𝐱𝐞𝐦 𝐱𝐞́𝐭 𝐭𝐮̛̀ 𝐧𝐡𝐢𝐞̂̀𝐮 𝐠𝐨́𝐜 đ𝐨̣̂.

Và đương nhiên, việc chất vấn chính mình không phải lúc nào cũng dễ dàng, nên quá trình phản biện nên cần được diễn ra trong một không gian an toàn, với thời gian đủ chậm để bạn thật sự lắng nghe chính mình hoặc đôi khi, với sự trợ giúp của một người khác để soi chiếu những điều ta dễ bỏ sót.

---

Nếu bạn đang chuẩn bị viết luận và chưa biết bắt đầu từ đâu – hoặc đã viết rồi nhưng thấy “chưa tới”, thử inbox cho mình nhé. Có thể chỉ từ vài câu hỏi phản biện đúng lúc, bạn sẽ “lật” lại được một góc nhìn khiến bài luận của mình khác biệt.